Een schaduw van zichzelf - Recensie en Interview Sharna.nl

 

RECENSIE

‘Een schaduw van zichzelf,’ is een deel van een zin van Shantie Singh zelf: ‘Een vrouw met een opleiding en een flinke dosis assertiviteit kan thuis veranderen in een schaduw van zichzelf.’ Dit laat de schrijfster ook zien aan de hand van een geval dat zij van dichtbij heeft meegemaakt. Singh neemt ons in haar roman mee in het werk van Uma, een Surinaams-Hindostaanse gemeenteambtenaar, die hulp probeert te geven aan vrouwen die thuis verborgen worden gehouden. Wanneer een vrouw dood wordt gevonden, krijgt Uma het moeilijk. Zij wordt hiervan beschuldigd. Dit is niet prettig maar Uma gaat door met haar werk, niet zonder succes. Het is bekend dat in sommige Surinaams-Hindostaanse kringen nog een verwachtingspatroon kan zijn over de vrouw die als belemmerend wordt ervaren voor de eigen ontplooiing. Deze wereld laat Singh in al haar dimensies zien. Je zou daarom, naast het leesgenot, ook hopen dat het boek veel gelezen wordt!

INTERVIEW

Een tweede boek na je debuutroman ‘Vervoering’. Dat boek werd goed ontvangen. Hoe makkelijk of moeilijk was het aan een nieuw boek te beginnen? Zijn er meerdere plotten langsgekomen?

Ik vind schrijven altijd moeilijk en ingewikkeld, maar tegelijkertijd ook de mooiste worsteling die er is. Het is voor mij echt diep gaan, intens leven, omdat je bepaalde aspecten van het leven wil begrijpen, voelen, en door die moeilijke oefening iets wil creëren en teruggeven aan de wereld wat er daarvoor nog niet was. Dat was met het tweede boek niet minder moeilijk dan met het eerste. Het verschil was dat ik wist dat het me de vorige keer was gelukt om het af te ronden, dus met die hoop ging ik weer aan de slag.

Ik ben altijd bezig met verborgen verhalen, of verborgen kanten van de samenleving die ik zichtbaar wil maken. Bij De Kier ging het om de verborgen kanten van de grote stad als het gaat om huiselijk geweld, verborgen vrouwen, sociale druk. De personages in mijn boek zijn zeer divers, maar wat ik ook voelbaar wil maken is de universaliteit van de pijn en de kracht van ‘slachtoffers’ – ik zeg liever ‘overlevers’ – van huiselijk geweld.

Ik heb lang nagedacht over het einde van De Kier: een hoopvolle afloop, of juist niet, want deze verhalen lopen niet altijd goed af. Toch koos ik voor hoop in combinatie met kracht. Omdat ik dat uiteindelijk ook terugvindt in de vele verhalen van die sterke vrouwen om me heen, ook al hebben ze nog zoveel meegemaakt. Hoop en kracht is waar ik de lezer mee wil achterlaten.

Wat voor een schrijver ben je: zijn het onderwerpen die je vooral bezighouden of personages? En hoe breng je die uiteindelijk samen?

Het zijn de emoties in de verhalen die me diep kunnen raken. Stemmen die nauwelijks worden gehoord, maar waar een enorme kracht in zit. Dit vertaalt zich naar beelden en scenes in mijn hoofd. Een bepaald gevoel wat ik wil overbrengen. Wat het moet betekenen of hoe het moet voelen om in een bepaalde situatie te zitten. Waarin je je letterlijk, maar vooral mentaal gevangen voelt. Hoeveel moed het vraagt om daaruit te durven stappen. Bij de emoties, gevoelens en beelden in mijn hoofd, groeien personages. Hoe ik het uiteindelijk samenbreng is voor mij ook een wonderlijk pad. Je weet als schrijver ook niet precies wat er allemaal gaat gebeuren als je achter het toetsenbord gaat zitten.

Aanleiding voor ‘De Kier’ is een verhaal dat je hoorde. Wat trof je vooral in het verhaal en vind je dat er landelijk genoeg gebeurt rond huiselijk geweld?

De pijn en de kracht in dit verhaal. Een vrouw die 8 jaar lang verborgen leefde in Amsterdam, gedwongen geïsoleerd door haar man en schoonfamilie. Op allerlei manier mishandeld en onderdrukt. En zij vocht zichzelf hieruit. En wist daarna een leven op te bouwen. Een mooi leven. Een ongelooflijk sterke vrouw.

Ik heb veel verhalen mogen horen de afgelopen jaren. In mijn werk. Maar ook daarbuiten zag en hoorde ik veel. Over sociale druk en controle, opvattingen over hoe een vrouw zich moet gedragen, beklemming, onderdrukking, eergerelateerd geweld, huwelijksdwang, verborgen vrouwen die onder dwang van echtgenoot of schoonfamilie heel geïsoleerd leven. En, ja, ik zag en ik hoorde veel pijn. Over verborgen leed in de drukte van de stad Maar wat me verraste: ik zag ook een enorme kracht. Die me raakte, me ontroerde. Eigenlijk was dat wat me niet meer losliet. Slachtoffers ja, maar vooral overlevers. Ik zag de enorme complexiteit. Maar wat ik ook zag was universaliteit. Er zijn zoveel vrouwen die worstelen op zoveel levels. Van wat voor etniciteit of religie dan ook. Allemaal strijders. En zoveel van hun strijd is onzichtbaar. En door dat alles wist ik het, er moet een boek komen.

Huiselijk geweld is niet alleen een zaak van de politiek, beleidsmakers en hulpverleners. Het is het grootste geweldprobleem in onze samenleving. Al realiseren we ons dit vaak niet. Het is veelal verborgen. Het is een veelkoppig monster wat we alleen kunnen aanpakken en bestrijden als we realiseren dat we hier allemaal een rol in spelen. Het raakt niet alleen slachtoffers, of plegers. Het raakt ons allemaal. Allemaal hebben we een rol als het gaat om taboes bij onszelf onderkennen en bespreekbaar maken, bij het signaleren en naar elkaar omkijken. Huiselijk geweld is verweven in onze hele samenleving en komt overal voor, in alle lagen. Natuurlijk kunnen en moeten we onze hulpverlening nog beter op orde krijgen, nog beter beschermen en veiligheid bieden en zeker daders beter begrenzen met de juiste straffen. Maar dit horen en lezen we vaker. Op deze plek wil ik vooral ook benadrukken dat we het grootste geweldprobleem, waarbij vrouwen te vaak om het leven komen – ook in Nederland, alleen effectief kunnen aanpakken, als we ons allemaal medeverantwoordelijk voelen. En daarbij spelen verhalen denk ik een hele belangrijke rol. Het invoelbaar maken van het probleem. Wat dit betekent voor een individu. Dat is een van de redenen waarom ik De Kier ben gaan schrijven.

Wat zou er moeten gebeuren dat iemand die met huiselijk geweld te maken krijgt meteen daartegen in actie komt?

Ik heb veel verhalen gehoord van ‘overlevers’ van huiselijk geweld. In mijn werk en buiten mijn werk. In al die verhalen is het verschillend wanneer iemand besluit in actie te komen en haar of zijn leven te veranderen. Iedereen heeft daarin een andere grens, een andere trigger. Wat ik heb geleerd: iemand kan alle hulp van de wereld aangeboden krijgen, en dat moet natuurlijk ook, maar uiteindelijk beslist alleen de persoon zelf wanneer hij of zij klaar is om de stap te zetten.

In de Surinaamse cultuur is ‘Houd je vuile was binnen’ geen vreemde uitdrukking. Jij onttrekt je hieraan, zowel in je romans als in je eigen leven. Zo was je in het dagblad De Volkskrant vrij openhartig over je kinderwens. Waarom wil je dat? Hoe reageert je omgeving hierop en hoe ga je daar vervolgens mee om?

Ik ben heel erg voor vrijheid. Vrijheid van het individu en geen schadelijke inperking door dogmatische regels van ‘de groep’. Veel mensen ervaren onvrijheid door taboes. Ik wil taboe onderwerpen daarom bespreekbaar maken en daarmee het taboe ook helpen doorbreken. In mijn boeken speelt dat een belangrijke rol, maar ik merkte in mijn persoonlijke leven dat dit onderwerp vaak ook erg verborgen blijft: als kinderen krijgen niet vanzelfsprekend is. We delen daar niet snel iets over, maar dragen veel in stilte. Ik deed dat eerst zelf ook. Mijn man was er eerder open in. En toen zag ik, die geslotenheid is nergens voor nodig. Sterker nog, er kunnen zoveel mooie dingen gebeuren als je besluit je kwetsbaarheden te tonen.

Ik heb veel gedeeld in het uitgebreide interview in De Volkskrant, maar de meeste reacties kreeg ik op dit stuk. Mensen vonden het moedig, gedurfd en kwetsbaar. Ik hoorde ook van vele kanten dat het nodig is om dit meer bespreekbaar te maken. Er is echt veel stil leed en stille rouw. Juist dan is het belangrijk om te laten zien dat er zoveel meer mogelijke beelden zijn voor de toekomst die je samen met je partner kan bewandelen. Soms zit er juist veel schoonheid en avontuur in een pad betreden dat niet vanzelfsprekend is. Verschillende vrouwen deelden na het interview ook hun verhaal bij mij. Mijn man, maar ook mijn moeder en schoonmoeder vonden het spannend dat ik dit deelde, omdat ze me willen beschermen. Maar juist door hun lessen en liefde weet ik dat ik het kan delen en dragen. Ook de moeilijke reacties.

Hoe lukt het jou een baan te combineren met een schrijverscarrière? Hoe organiseer je daarvoor je leven?

Ik heb altijd veel verschillende willen doen en uitproberen in mijn leven. Je kan natuurlijk niet alles tegelijk doen, maar met passie, doorzettingsvermogen en discipline kan je een eind komen. Vroeger wilde ik bijvoorbeeld studeren aan de universiteit, maar ook dansen en optreden waarvoor ik veel moest trainen. Ik wilde het allebei, en moest daarvoor hard werken, mijn uren goed indelen en een bepaalde ritme vormen in mijn dagen en energie. Daar heb ik nu wel profijt van. Dat doe ik nu ook in de combinatie van mijn werk als creatief bestuurskundige en mijn werk als schrijfster. Verbinding en support om je heen is ook echt belangrijk. Er zijn dagen dat het te veel is. Gelukkig is mijn man er dan om me op te vangen en me te vertellen dat hij in mij gelooft.

Is het thema van je volgende roman al bekend?

Ik ben altijd gefascineerd door verborgen verhalen, waarvan ik het onrechtvaardig vind dat die nog niet breder bekend zijn. Dus daar zal mijn volgende boek zeker ook weer over gaan.

En mogelijk wil ik ook iets doen met de pijn en ook de kracht van mijn eigen worsteling, als kinderen krijgen niet vanzelfsprekend is. Van een worsteling groeit dit steeds meer uit tot zelf-acceptatie, diepere liefde en daardoor zie ik steeds meer mogelijkheden. Dat deel ik graag met anderen, zeker als zij daar ook wat aan kunnen hebben.

Tekst: Shantie Singh
Vragen: Henna Goudzand Nahar

 

Lees het origineel op https://sharna.nl/2020/09/22/een-schaduw-van-zichzelf/