Facebook stelt migrant en achterblijver voor nieuwe uitdaging

Facebook maakt het afscheid tussen migranten en achterblijvers minder absoluut, maar brengt ook uitdagingen met zich mee, schrijft gastcolumnist Shantie Singh. ‘Het is de kunst om Facebook-communicatie vloeiend door te trekken naar het echte leven als je elkaar na lange tijd weer ziet.’

Eigenlijk is Facebook een digitale mofokoranti. Dat zei mijn Surinaamse tante toen ze haar zus in Nederland wilde overhalen ook lid te worden.
Er is de laatste tijd weer veel te doen over het sociale medium. Zo omschreef jurist Danny Mekic Facebook als ‘een parasiet die ons persoonlijke leven is binnengedrongen; gebruikers en platform kunnen en willen niet meer zonder elkaar’ (O&D, 21 april).

Een accurate beschrijving volgens mij, maar de weergave van mijn tante prikkelde me tot een nieuw perspectief op het sociale medium. De vergelijking met de Surinaamse ‘mond-op-mond-krant’, toont dat Facebook voor velen de uitspraak ‘the world is a village’ dichterbij heeft gebracht. Fysieke nabijheid is minder een issue. Uit het zicht is minder definitief geworden, maar dat betekent niet dat het effect op het hart anders is. Het kan het wel verzachten.

Migratie brengt hoe dan ook veranderingen teweeg. Niet alleen voor de migrant, maar evenzeer voor de achterblijvers. Achterblijvers bekijken hun leven vanaf de migratie anders, omdat ze er vanaf dan over moeten vertellen aan de gemigreerde. De migratie van anderen maakt van de achterblijvers automatisch verhalenvertellers.

Mijn expat-zus

Mijn ouders migreerden toen ze net twintig waren naar Nederland. Als dochter van twee migranten heb ik de communicatie met de familie in Suriname geobserveerd. Ik heb gezien hoe beide partijen verwachtten dat de oude wereld van voor de migratie behouden bleef, hoe geprobeerd werd dit vast te houden, en hoe teleurgesteld werd geconstateerd dat dit onmogelijk is. Niet alleen de migrant beweegt. Ook de achterblijver reist door. Alleen al in de tijd. Niemand staat stil.

In de communicatie tussen mijn ouders en hun broers en zussen merkt ik iets wonderlijks als ze na lange tijd weer samen zijn. Dan praten ze graag en vaak over vroeger of het huidige moment waarin ze zich bevinden. Dat is wat ze samen delen, of hebben gedeeld. De grote rest wat ertussen zit, kan bij hechte broers en zussen pijnlijk zijn. Alles wat je wil bespreken over je leven en wat je hebt opgebouwd, heeft plaatsgevonden zonder elkaar.

Nu ervaar ik iets soortgelijks met mijn expat-zus. Waar we vroeger alles met elkaar deelden in een kleine kamer in Almelo, onze geboorteplaats, wonen we nu niet in hetzelfde land. Door deze verandering denk ik veel na over afstand en wat dit betekent voor intimiteit. Wat als ik ook besluit te vertrekken naar een ander land? Is er dan nog wel sprake van een duidelijke scheiding van migrant en achterblijver waarnaar de migrant kan terugkeren? Ik kan dan overvallen worden door melancholie: welke keuze je ook maakt, wel of niet migreren en een tijd als expat leven, het is ook iets niet kiezen. Wat je hier had kunnen zijn en betekenen, vervliegt als je opgaat in het globale nomadenland, en andersom.

Als mijn zus en ik bij elkaar zijn merk ik dat we net als onze ouders vaak praten over vroeger en het nu. Dat is vertrouwd. Elkaar zien herinnert je namelijk ook aan wat voorb is, wat je niet met elkaar hebt kunnen delen, wat je zonder elkaar hebt meegemaakt.

Nieuwe kant

Maar wij hebben iets wat onze ouders vroeger niet hadden. Waardoor we toch alles van elkaar kunnen volgen ook al is dat niet door fysieke aanwezigheid: social media. Door status-updates en geposte foto’s van belangrijke en alledaagse momenten is het mogelijk om intensief contact te onderhouden.

Verrassend zijn de momenten waarop je een nieuwe kant van elkaar ontdekt op Facebook. De constructie die mensen van zichzelf creëren is namelijk veelzeggend. Op Facebook vertellen gebruikers met hun profiel, foto’s en acties hun eigen verhaal. En wat iemand over zichzelf wil vertellen kan minstens zo interessant zijn als de werkelijkheid – voor zover er één werkelijkheid bestaat. Sometimes a posted picture can say more then a thousand real words.

We liken elkaars berichten en posten berichtjes waarin we de werkelijkheid soms ongetwijfeld wat flatteuzer maken. Maar daarna komt de echte uitdaging. De kunst om deze Facebook-communicatie nog vloeiender door te trekken naar het echte leven als je elkaar na lange tijd weer ziet. Misschien wel een van de meest prangende sociale communicatievraagstukken in de geglobaliseerde wereld van nu.

 

Deze column werd in april 2016 geplaatst in de Volkskrant