De wereld van een schrijfnomade en een werkloze zestigplusser

Ik zit in de wachtkamer bij de tandarts in Nesselande, een nieuwbouwwijk aan de rand van Rotterdam. Tegenover me zit een man die me doet denken aan mijn vader. Sinds 1985 woont hij in de aangrenzende wijk Zevenkamp. Nesselande bestond toen niet, alles was nog akkerland. Hij complimenteert me dat ik op de fiets ben gekomen. Dat zou hij zelf ook willen doen, maar hij heeft last van reuma. ‘Pas als het leven anders moet, ga je erover nadenken,’ zegt hij.

Ik fiets naar de bakker om verse pistoletjes te halen. In de verte zie ik de Zevenhuizerplas. Als mijn vader hier was, zou hij in al het groen vaag zijn jeugdherinneringen aan Suriname zien liggen. Ik vraag steeds vaker naar zijn belevenissen van vroeger. Hij had een flinke dosis jeugdig bravoure toen hij naar Nederland migreerde, maar er kwamen met de jaren genoeg momenten waarop hij besefte dat het leven haar eigen pad trekt. Hij leerde hoe je in teleurstellingen, weer nieuwe vormen van geluk kunt ontdekken. Geluk dat niet gevonden had kunnen worden, zonder eerst de teleurstelling te doorleven. Als het leven anders moet, besef je waar je toe in staat bent.

Ook nu loopt het anders dan gedacht. Net zoals bij veel andere vijftig- en zestigplussers die de afgelopen tijd hun baan zijn kwijtgeraakt. Recent onderzoek van het CBS laat zien dat werkloosheid onder ouderen een groot probleem is. De kans dat een vijftigplusser langer dan een jaar zonder baan zit, is twee keer zo groot als gemiddeld. Vijftigplussers hebben het imago duur, inflexibel en regelmatig ziek te zijn.

Identiteit

Je baan verliezen kan een specifieke vorm van eenzaamheid met zich meebrengen. Plots vallen oude patronen die je identiteit vormden weg. Leegte komt ervoor in de plaats, wat opgevuld moet worden met nieuwe bezigheden. Als het leven anders moet, besef je de waarde van wat verdwenen is.

Mijn leven moest een paar jaar geleden ook anders, maar dat was een eigen keuze. Als afgestudeerd bestuurskundige  gaf ik toe aan de verleiding van woorden en de verbeelding. Schrijfster worden lonkte al jaren, maar het duurde even voor ik er gehoor aan gaf. Nu reis ik door de stad met mijn laptop en werk ik in verschillende koffietentjes. Ik ben een schrijfnomade met nieuwe rituelen en een drukke agenda. Soms kan het eenzaam zijn.

Mijn vaders zoektocht naar een nieuwe invulling van de dag komt ook mijn leven binnen. Zo zijn mijn ochtenden tussen de weekenden veranderd. Als ik na het ontbijt op mijn telefoon kijk, weet ik dat een Whatsappberichtje geduldig wacht. Een tiental woorden van mijn vader om me een mooie dag te wensen en een kort verhaaltje. Een soortgelijk bericht gaat ook naar mijn moeder en zus. Soms eindigt hij per ongeluk met een formeel ‘Met vriendelijke groet’. Dat krijg je na veertig jaar werkervaring.

Nieuwe rituelen

De Whatsappberichtjes zijn van spontane actie veranderd in een nieuwe gewoonte. Mijn vader is zorgvuldig. Nieuwe rituelen maken niet zomaar onderdeel uit van zijn dag. Hij stippelt zijn dagen uit als een weg in een veld vol sneeuw. Na wikken en wegen voegt hij voetafdrukken toe. Het mag geen chaos worden, maar een overzichtelijk patroon, waar van afstand zelfs enige schoonheid in te ontdekken valt.

Na het Whatsappberichtje stapt mijn vader op de fiets. Hij rijdt over grijze fietspaden in het Groene Hart. Voelt de wind en de regen. De tocht moet minstens een uur duren. Om de overvloed aan tijd te verminderen. Om te bewijzen dat zijn lichaam nog steeds alles aan kan. Om zo lang mogelijk gezond te blijven. Ik zie voor me hoe mijn vader zijn tempo versnelt bij de gedachte aan de nieuwe stilte in huis. Zijn vrouw is aan het werk, de kamers van de kinderen al jaren leeg.

Veertig jaar geleden waagde hij een sprong, na de aanhoudende fascinatie voor een land aan de andere kant van de oceaan. In het nieuwe land lag alles open. Hij metselde en schuurde aan de dagen. Een wonderlijke verandering was zijn groeiende voorkeur voor koud weer. Regen en wind werden hem vertrouwd, zoals zanderige voetpaden en rijstvelden dat ooit waren.

De deurbel gaat. Mijn vader staat voor de deur, in zijn tas de klaargemaakte warme vis voor op de pistoletjes. Even later zitten we tegenover elkaar aan de eettafel met twee laptops. Hij zoekt naar vacatures en ik schrijf aan mijn column. Zo zullen we de komende uren vullen. Een huiskamertafereel in de flexibele wereld van nu: een zestigplusser druk bezig zijn nieuwe identiteit vorm te geven, en een schrijfnomade die op deze manier minder eenzaam is tijdens het werk.

Als het leven anders wordt, kunnen onverwachts nieuwe rituelen ontstaan.

Deze column verscheen in april 2016 in de Volkskrant